Не важна, якая прафесія ў чалавека, важна, які ён у прафесіі — зацікаўлены, захоплены, апантаны ці незацікаўлены, абыякавы, неадказны. Апошняе, як вядома, — катэгорыя пастаянная. З гэтым людзі, як мінімум, нараджаюцца, як максімум — выхоўваюцца. А вось зацікаўленасць і апантанасць, на долю якіх, як лічу, прыходзіцца болей за 50 працэнтаў ад паказчыку эфектыўнасці працы чалавека, — ад таго, наколькі сваёй справай (па ўнутраным адчуванні) ён займаецца.

Мой субяседнік — сваёй. І нічога што прыйшоў у прафесію, можна сказаць, выпадкова — на парозе дарослага жыцця хіба многія ўяўляюць яго абрысы?

…На сустрэчу з галоўным ветэрынарным урачом філіяла “Харчавік-Агра” ААТ “Чырвоны харчавік АграСэрвіс” Аляксеем Скатарэнка, неаднаразовым пераможцам працоўных спаборніцтваў, прыяз­джаем на малочна-таварную ферму аг. Цялуша. Адзін з трох жывёлагадоўчых аб’ектаў гаспадаркі — асновы асноў вытворчасці, дзе зараджаецца малако: рагуль спачатку рыхтуюць да ацёлу, а пасля раздойваюць. Там жа ажыццяўляецца догляд за нованароджанымі цялятамі — будучымі каровамі.

Доктар пад’ехаў да фермы з дакладнасцю да хвіліны, імкліва, з ветрыкам — на ровары. “Вось гэта па-сучаснаму! — вітаем яго і ледзьве паспяваем за імклівай хадой, характэрнай для чалавека, графік якога загадзя распісаны і не ў звычцы яго парушаць.

— Не свой (пра веласіпед), але пра гэта падумваю, — кажа субяседнік, — зручна, карысна для здароўя і танней. Бензін на аўто абыходзіцца ў капейку, штодня з Баб­руйска ў Цялушу і назад — выліваецца ў немалую суму, таму з некаторага часу перасеў на чыгунку.

Ад гэтага дзень ветурача пачынаецца ў 4.30. Адбой, як кажа, мала калі раней за апоўнач: ва ўласным доме заўжды знойдзецца работа, да таго ж, трэба паразмаўляць, дапамагчы з хатнім заданнем школьніку-сыну. На запытанне, як вытрымлівае такі рытм, Аляксей Скатарэнка ўсміхаецца, кажа “нармальна, здаецца, усё паспяваю”. У службовым кабінеце выхоплівае са стосу адзін з уліковых журналаў, прабягае, паво­дзячы пальцам, па напісанаму, нешта прыкідвае. Эканомячы яго і свой час, прыступаю да інтэрв’ю.

— Аляксей Валер’евіч, чаму пайшлі на ветурача? Толькі не кажыце, што за кампанію з сябрам…

— Прыблізна так і было, — не адрываючыся ад лічбаў, шырока ўсміхаецца суразмоўца. — Старэйшы гадамі таварыш вучыўся ў Віцебскай ветэрынарнай акадэміі. Калі перада мной паўстала праб­лема выбару прафесіі, паклікаў і мяне.

— Бабруйшчына — ваша малая радзіма?

— Радзіма маёй жонкі. Яна з Баб­руйска, там і жывем. Я ж родам з Барысава, туды да бацькоў часцяком наведваемся. У Баб­руйскі раён трапіў па размеркаванні — адпрацоўку прайшоў у калгасе імя А. Неўскага. Пасля працаваў у прыватніка: ездзілі па гаспадарках краіны, лячылі капыты жывёле. Але раз’язны характар работы стаў супярэчыць жыццёвым планам: у сям’і з’явілася дзіця, пачалі будаваць уласны дом. Каб справа на будоўлі рухалася, трэба было самому, хоць па вечарах, бываць там. Так прыйшоў у філіял “Харчавік-Агра” і вось ужо шэсць гадоў садзейнічаю развіццю гаспадаркі.

— Калі шчыра — не прыходзіла шкадаванне, што менавіта так усё склалася?

— Ніколі. Я сапраўды люблю сваю работу, мне цікава дасягаць адпаведнага выніку, аналізаваць яго, паглыбляць і пашыраць прафесійныя веды — блага, інфармацыі, навуковых рэкамендацый, падказак цяпер дастаткова. Работы ў вет­урача многа. Але калі сістэматызаваў яе, унікнуў у сітуацыю, выбудаваў алгарытм дзеянняў і яго прытрымліваешся — усё раскладваецца па паліцах, прыходзіць разуменне, што і калі ра­біць, каб мінімізаваць аб’ём клопатаў у перспектыве, якую задачу вырашаць першачаргова.

— Непасрэдна зараз чым зоймецеся на ферме?

— Устанаўленнем дыягназаў, па якой прычыне тая ці іншая карова не перайшла ў разрад цельных — на ферме Цялушы гэта асноўнае. Таксама зраблю агляд маленькіх цялятак, пракантралюю вынік лячэння асобных з іх.

— Устанаўліваць дыягназы чым збіраецеся?

— Рукамі.

— І толькі?!

— Не так і мала. Гэта на пачатку працоўнай дзейнасці ўсё незразумелае. З часам і вопытам рукі становяцца адчувальнымі — і захворванні, і цельнасць вызнача­юць. Апошняе хоць і на пазнейшым тэрміне, чым гэта б устанавіў УЗІ-сканер, але ўсё ж. А вось масціты ў кароў дапамагаюць выяў­ляць аператары машыннага даення. Прывязное ўтрыманне, як у нас, станоўчае тым, што даярка цесна ўзаемадзейнічае з жывёлай і ба­чыць любыя змены ў яе паводзінах. Атрымаўшы аператыўна інфармацыю пра гэта, мы, ветурачы (на МТФ Савічы — Дзмітрый Матусевіч) аператыўна на яе рэагуем, у выпадку з масцітамі — выяўляем ступень захворвання, лечым.

— Масціты — біч малочнай жывёлагадоўлі. Што да іх прыводзіць?

— Шэраг фактараў, у тым ліку ўмовы ўтрымання, догляд кароў. І калі з умовамі не паспрачаешся, то догляд залежыць выключна ад людзей, непасрэдна аператараў. Пра гэта бясконца тлумачым нашым жанчынам, расказваем, як абыходзіцца з жывёлай, каб мінімізаваць хваробы, не знізіць яе прадуктыўнасць.

— Слухаюць?

— І слухаюць, і стараюцца належна выканаць. З людзьмі трэба размаўляць, не крыкам рашаць праблему, не загадам, а нармальным словам. І быць патрабавальным да сябе: сказаў — зрабіў.

— Неабходнымі лекамі гаспадарка забяспечана?

— Прэпараты і для лячэння, і для прафілактыкі маюцца. Чаго няма, але патрабуецца — набываем.

— На апошнім раённым семінары-вучобе шмат гаварылася пра тэхналагічнасць рацыёнаў кармлення, выкарыстанне спецыяльнай праграмы для гэтага. Вы былі адным з нямногіх, хто каментаваў тэму. Склалася ўражанне — з праграмай добра знаёмы…

— Мы даўно такой праграмай карыс­таемся. Калі сюды прыйшоў, праграма ўжо была. Падчас зімне-стойлавага перыяду будзем разлічваць прыгатаванне той жа кормасумясі. Пры адкрыцці кожнай новай траншэі садзімся з заатэхнікам, ён мне кажа, я заношу паказчыкі кармоў, якія прыйшлі з лабараторыі, у камп’ютар. Ведаем, колькі чаго ў корме той ці іншай траншэі па факце ўтрымліваецца і балансуем рацыёны. Няхай не па 50-ці паказчыках, але па асноўных — абавязкова.

— Зноў звярнуся да вераснёўскага семінара, дзе вялася размова пра вя­дзенне першаснай уліковай дакументацыі. Няўжо рэальна весці такую колькасць папер? Сярод спецыялістаў, як мне падалося, адчувалася некаторая разгубленасць на гэты конт?

— Дакументы спецыялісты вядуць кожны свае. Асабіста я запаўняю пяць журналаў (дэманструе кожны). І ўсе іх лічу неабходнымі. Запісы ў іх дазваля­юць выбудаваць работу з найбольшым эфектам, а таксама знайсці адказ на тую ці іншую праблему — гэта значыць, дапамагаюць найперш таму, хто іх вядзе.

— У вырошчванні маладняку шмат залежыць, як часта даводзіцца чуць, ад своечасовага выпойвання нованароджанага цяляці малозівам. У чым значнасць гэтай працэдуры і ў чым складанасць яе ўкараніць — праблема, як разумею, у асобных гаспадарках маецца?

— Значнасць выпойвання цяляці малозівам у першыя дзве гадзіны сапраўды цяжка перабольшыць. Ра­зам з каштоўным малаком стэрыльны страўнік маленькай жывёлы абдаецца карысным бялком ці імунаглабулінамі, здольнымі супрацьстаяць інфекцыям. Так што гэта, паўтаруся, вельмі важна. Наконт арганізацыі выпойвання — складанасці тут, лічу, ніякай, калі з людзьмі, зноў жа, размаўляць, тлумачыць, даводзіць, чаму гэта трэба рабіць. Ды яны і самі пачынаюць бачыць станоўчыя вынікі. Іншая справа, што не ўсе згаджаюцца на зонд — некаторым прасцей пастаяць над цяляці з вядзёркам з соскай. Але тое, што кожнае цяляці ў нас выпойваецца — няма сумнення. Прычым, дадаткова за гэтую працэдуру работнікам не даплачваецца, яна аднесена на абавязкі. І гэта, лічу, правільна: выпойванне малозівам — усяго толькі адзін з тэхналагічных прыёмаў вырошчвання. Зрабіць гэта ў нас можа кожны, хто на час ацёлу прысутнічае ля каровы. Не зрабіць — немагчыма: аналіз крыві на імунаглабуліны, які для кантролю робім, негатыўны факт выявіць.

— Аляксей Валер’евіч, так цікава пра ўсё расказваеце, а заробкам сваім задаволены?

— Цяжка знайсці чалавека, які б сказаў — задаволены (смяецца). Скажу па-іншаму — заробак у мяне добры.

— Тады скажыце яшчэ, чаму, на вашу думку, моладзь цяжка застаецца ў прафесіі?

— Так, многія адпрацоўваюць належныя гады і на гэтым усё. Думаю, тут многае, у тым ліку разгубленасць, прыгнечанасць ад таго, што атрымалі не тое, што ўяўлялі, пра што вучылі і чыталі. Запыты сучаснай моладзі, у тым ліку на ўмовы працы, у многім апера­джаюць развіццё сельскай гаспадаркі і вёскі ў цэлым. Практыка ў студэнтаў той жа ветакадэміі цяпер не з трэцяга курса, як было ў нас, а з першага. Здавалася б, ёсць час вызначыцца — тваё гэта ці не. Але, напэўна, практыкаваліся ў гаспадарках фінансава больш трывалых, чым тая, у якой давялося працаваць. Зноў жа — перспектыва. Вёска на моладзь не прыбывае.

Добраўпарадкаванае жыллё, ільготы прапаноўвае далёка не кожная сельгасарганізацыя, а ездзіць з горада пагодзіцца не кожны. Ёсць і тыя, у каго ад пачатку была ўстаноўка — атрымаць дыплом і максімум адпрацаваць.

— Тады якое выйсце?

— Развівацца. Багацець. Набліжаць умовы працы і жыцця да гарадскіх. З улікам таго, што на вёсцы прастора, чыстае паветра, многія захочуць там пусціць свае карані, і гэтая тэндэнцыя, як мне здаецца, дзе-нідзе ўжо назіраецца.

Алена КАРПЕНКА. Фота аўтара.