Таленавіты і адданы справе педагог
Тамара Васільеўна Кандрацьева так настойліва адмаўлялася ад інтэрв’ю, што мне нават падумалася — шкадуе, што звязала жыццё з педагогікай. Але ж ніколечкі не так. Школа, урокі, дзеці: цікаўныя і не надта, выдатнікі і сераднякі, матываваныя бацькамі на вучобу і без апошняга — усё гэта яе жыццё, стыхія, кокан, у якім адчувае сябе абароненай і ўтульна, з чым не знаходзіць сілы разлучыцца, нягледзячы на тое, што адзначыла сёлета 70-гадовы юбілей.
Хоць пазнаёміліся з Тамарай Кандрацьевай толькі напярэдадні, яе імя для мяне, работніка рэдакцыі, на слыху даўно. Не па адным разе на год у “раёнцы” даводзілася паведамляць пра перамогі, дасягнутыя вучнямі педагога, на абласных і раённых алімпіядах, у творчых конкурсах, па выніках даследчай дзейнасці школьнікаў. Гэтак жа, як і пра яе асабістыя прафесійныя ўзнагароды, якіх у субяседніцы шмат, у тым ліку высокія дзяржаўныя.
Той, хто мае дачыненне да прафесіі, ведае, што за вялікімі і маленькімі поспехамі кожнага дзіцяці — штодзённая напружаная праца настаўніка, памножаная на яго прыроджаныя якасці, талент вылучыць галоўнае, данесці і замацаваць. Тамара Васільеўна перадае свае веды без насаджвання — праз любоў да справы, уменне гаварыць з дзецьмі, бачыць і чуць іх, праз уменне захапіць тым, чым жыве сама — любоўю да Радзімы, сваіх вытокаў, да роднай мовы. Яна ўпэўнена — калі настаўнік хоча, каб вучань добра вучыўся, трэба, каб і сам настаўнік добра вучыў. А гэта значыць, што і самому педагогу патрэбна пастаянна павышаць свой прафесіянальны ўзровень, удасканальваць майстэрства. Асабіста яна заўжды да гэтага імкнулася.
На прафесійны выбар Тамары Васільеўны, як яна кажа, ніхто не ўплываў.
— Гэта, напэўна, на генным узроўні, — усміхаецца субяседніца. — Сярод маіх родных шмат педагогаў, ёсць дастаткова вядомыя. Адукаваным быў тата. Мала што не скончыў Горацкую сельгасакадэмію: быў адлічаны з установы як сын кулака, але ведаў на памяць шмат вершаў, чытаў іх спачатку нам, дзецям, пасля ўнукам. Прафесію педагога беларускай мовы абрала і мая дачка. Так што ў нас гэта, можна сказаць, сямейнае…
Першы настаўніцкі вопыт Тамара Васільеўна набыла на Быхаўшчыне, куды прыехала па размеркаванні пасля заканчэння Магілёўскага педінстытута. Далей былі 23 гады працы, насычанай і творчай, у Сычкаўскай школе. Яна дагэтуль захоўвае часопіс “Бярозка” за 1983 год з фотаздымкамі вучняў свайго першага выпуску ў гэтай установе — піянерскага атрада, які браў удзел у юнкораўскім прэс-клубе “Арбіта”. З захапленнем згадвае работу вучняў у мясцовым музеі, чые расповеды пра знакамітага земляка Дуніна-Марцінкевіча на беларускай мове надзвычай захаплялі наведвальнікаў…
Пасля закрыцця Сычкаўскай школы маёй суразмоўцы можна было пайсці на заслужаны адпачынак, але ж прага да працы не дала зрабіць гэтага. На працягу чатырох год Тамара Васільеўна настаўнічала ў Плёскай сярэдняй школе. І ўжо дванаццаць — у Міхалёўскім ВПК “Дз/сад-СШ”, цяпер — у якасці кіраўніка школьнага музея, дапамагае вучням засвоіць павышаны ўзровень вучэбнага прадмета. Рабіць гэта педагогу дазваляюць і глыбіня ведаў, і багаты прафесійны вопыт, і самаадукацыя — засваенне сучасных форм навучання.
Быць добрым настаўнікам, але недобрасумленным, няшчырым, абыякавым да людзей чалавекам — немагчыма, як немагчыма і адваротнае. Тамара Васільеўна і цяпер не стрымліваецца ад слёз, калі згадвае нялёгкія лёсы сваіх бацькоў. Маці — блакадніцы Ленінграда, якая засталася жывой толькі таму, што пасля чатырох год невыноснага голаду пайшла ў апалчэнне, дзе гарантаваліся 125 грамаў чорнага хлеба. Бацькі, інваліда Вялікай Айчыннай вайны 1-й групы, — актыўнага абаронцы Айчыны, для каго ўдзел у партызанскім руху (апісана ў кнізе “Памяць”. Шклоўскі раён) абярнуўся стратай зроку. Пранёсшы праз жыццё клопат пра родных, Тамара Васільеўна найвялікшай на зямлі каштоўнасцю лічыць мір і спакой.
І хоць тыя, да каго рвалася яе душа, куды, нягледзячы на занятасць і адлегласць, амаль штотыдня ездзіла, пайшлі з жыцця, мая субяседніца не перастае збірацца ў вёску Лешча, што на Шклоўшчыне (жыхароў амаль не засталося), каб пабываць на родных могілках, насыціцца водарам малой радзімы.
І зноўку — жыць, займацца тым, што наканавана богам, радавацца поспехам унучкі, якая падрастае, сваіх вучняў.
Якую ўзамен чакае падзяку? У адказ на гэтае пытанне настаўніца прыгадвае выпадак. Неяк з унучкай яна пайшла гуляць у гарадскі парк. Стоячы ў чарзе за марозівам, запыталася, ці надоўга адышоў прадавец. І раптам мужчына, які стаяў у чарзе перад ёй, не абарочваючыся, прамовіў: “Тамара Васільеўна, гэта Вы? Я пазнаў Вас па голасе”.
— Мы не бачыліся 30 год, — кажа субяседніца. — За гэты час цікаўны, адкрыты, здольны да вучобы школьнік стаў інтэлігентным чалавекам, годным грамадзянінам сваёй краіны. Для мяне яго словы былі настолькі кранальнымі… Такіх выпадкаў набярэцца нямала. Гэта, лічу, і ёсць найвялікшая падзяка за працу — тое, што акрыляе, дае жаданне служыць справе як найлепш. А цяпер, на закаце прафесійнай дарогі, і пацвярджае правільнасць яе абрання.
Школа мяняецца, мяняюцца падыходы да навучання. Аднак нязменным было і будзе адно: вынік работы школы (навучанне і выхаванне юнага грамадзяніна) залежыць ад настаўніка, які дзіця суправаджае. І добра калі такім настаўнікамім будзе такі ж таленавіты і адданы справе, як Тамара Васільеўна Кандрацьева.
Алена КАРПЕНКА. Фота з архіву Т.В. Кандрацьевай.