Сам ужо даўно бацька, у дзядулі напрошваюся, а вось думаю пра маці… Усё часцей да яе вяртаюся. Мне здаецца, што нечага тут не дабраў, не зведаў. Ды і адкуль было? Нехта во скажа, ад кагосьці пачую: як з тых кавалачкаў адзінае цэлае, так і з гэтых ручаінак-расказаў збягаецца матулін вобраз.

Мама была прыгожай (а хто не лічыць сваю самую-самую такой?). I знешнасцю, і сваімі справамі, увішнасцю. Пела, танцавала, весялілася. I як не радавацца, калі цэлае жыццё, неабдымны свет перад табой! Яна і там, і тут. У коле сяброў, знаёмых. А тут і каханне падаспела. Узялася шлюбам з самім вясковым музыкам, прыкметнай асобай. Ну і няхай шчасце!

Толькі нядоўгім яно было ў мамы — цяжкая хвароба… I да гэтага часу не магу зразумець: адкуль што ўзялося, як яе не маглі своечасова выявіць? Не ўратавалі маю мамачку… Але што мама мяне ўратавала, дык гэта без усялякіх сумненняў. Каб зберагчы сабе жыццё, яна магла б пазбавіцца ад мяне яшчэ ва ўлонні. Ды не пайшла на гэта. «Сваё дзіця адпраўляць на той свет, — казала, — я не буду. Лепей сама пайду…». Вось ён, просты, будзённы і такі велічны мацярынскі подзвіг! На першы дзень Вялікадня мамы і не стала… Аплаквалі яе ці не ўсёй вёскай. Багата на пахаванні сабралася людзей. Мяне, расказвалі, падносілі развітацца. Эх, калі б я мог запомніць дарагі твар, хоць якія рысачкі…

Вось і ўзялася гадаваць мяне бабуля. Не паглядзела на свае шэсць дзесяткаў гадоў, на тое, што на ёй гаспадарка, дачка-падлетак. Каб я трохі большы, дык неяк выручаў, а то ж куды, грудное дзіця. I тое трэба, і другое. Аднаго не пакінеш. Часам і не было з кім. Без усялякай падтрымкі. Нацярпелася, вядома…

А тут яшчэ так атрымалася, мяне прастудзілі… Не давялося мінаваць і бальніцы. Цяжка, па кропельцы ішло выздараўленне. Бо я, мабыць, балюча пераносіў адзіноту, не мог адаптавацца ў новых умовах. I тады бабка на свой страх і рызыку ўзяла мяне дамоў. Дзень праходзіць, другі, а на трэці сніцца ёй сон. Быццам прыходзіць мая мама і кажа: «Забяру ў вас Колю памыцца, а то ён даўно ў лазні не быў». Захінула акуратна ў прасцінку і панесла. Праз нейкі час вяртаецца: «Не бойцеся, ён чысценькі, спіць». Пасля таго як рукой зняло! Я пачаў набіраць сілу, з’явілася жвавасць, у маіх жылах зайграла кроў.

Калі пабольшаў, бабуля прывяла мяне на могілкі да невялічкага курганка, спераду якога стаяў высокі драўляны крыж, расло маладое дрэўца. «Вось тут, у зямельцы, — прыхінула да сябе, а на вачах з’явіліся слёзы, — твая мамка. Запомні сюды дарожку і ніколі не забывай!». Я стаяў і нічога не разумеў. У мяне ёсць мама (бабулю называў гэтым дарагім кожнаму чалавеку словам). 3 ёй мне хораша, лепей і не трэба! Аднаго баяўся: каб не састарылася ды не памерла — з кім застануся? Вось так і ўзнімаўся год за годам, прыступак за прыступкам. Ужо і армію прайшоў, вучыўся ва ўніверсітэце, а заўжды цягнула ў родны дом.

Як магчымасць, спяшаўся туды. Вось так выйду з аўтобуса — і напрасткі праз калгасны сад, збоч балоцістай мясціны. Мама насустрач: «Я ж цябе, унучак, здалёк, за вярсту бачу!». I не нагля­дзіцца, і не наабдымаецца, слязінку тайком змахне…

Канешне, і я разумеў, што яна для мяне другая мама, імкнуўся хоць з якой да яе радасцю. Калі працаваў у шматтыражнай газеце, напісаў да дня 8 Сакавіка пра маму. Прынёс заметку ёй. I не думаў, што такой будзе рэакцыя: мама плакала, выказвала ўдзячнасць за тое, што пра яе не забываю… I калі тая выразка згубілася, прасіла дзе-­небудзь узяць яшчэ адну, што я, канешне, з задавальненнем выканаў.

Што мне мама заўжды казала: «Вось узнялі цябе, унучак, цяпер ажаніць, і я б нічога не хацела…». А я нешта доўга не мог «ачалавечыцца». Як быццам знарок цягнуў. Ужо калі адчуў, што гады «выслізгваюць», і знайшоў сабе, як кажуць, палавіну. У нас нарадзілася дзіця. I як што пацягнула на радзіму…

Яшчэ заспеў маму жывой. I яна пабачылася з намі, патрымала на руках свайго праўнучка, але сілы ўжо пакідалі яе…
…Вось прыходжу на могілкі і не ведаю, да якой маці ісці перш: да той, што нарадзіла, жыццё дала, ці да той, якая ўзгадавала, на жыццёвы прасцяг вывела? Абедзве мне блізкія і дарагія, заслугоўваюць самага высокага чалавечага і сыноўняга прызнання!

Часта задумваюся: чаму ў адных мама — яркае сонейка, а ў другіх яго няма, нібыта чым абдзелены… Беражыце сваіх матуль, свае сонейкі, пакуль яны свецяць, абаграваюць вас. I не цягніце, язджайце, абдымайце і ад мяне, аўтара гэтых радкоў, прывітанне перадавайце!

Мікалай ДАВІДОВІЧ, в. М. Бортнікі.